Περίληψη

Το Σύνταγμά μας, οι διεθνείς συμβάσεις και το κοινό δίκαιο ρυθμίζουν το θεσμό του γάμου και το δικαίωμα σύναψης γάμου ως σχέση ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΕΤΕΡΟΦΥΛΟΥ ΖΕΥΓΟΥΣ, εφόσον υπάρχουν και οι λοιπές νόμιμες προϋποθέσεις (τυπική συμφωνία, νόμιμη ηλικία, έλλειψη κωλυμάτων).

Δεν υπάρχει γενικώς ανθρώπινο ή ατομικό δικαίωμα γάμου... Π.χ. δυο αδέλφια δεν έχουν ανθρώπινο δικαίωμα γάμου και δεν επιτρέπεται να συνάψουν γάμο...

Δεν ισχύει η αρχή της ισότητας για τον γάμο ομοφύλων γιατί η αρχή αυτή εφαρμόζεται σε όμοιες καταστάσεις (δηλαδή μεταξύ ομοφύλων ζευγαριών) και όχι σε ανόμοιες (δηλ. μεταξύ ομοφύλων και ετεροφύλων ζευγαριών).

Το δικαίωμα σύναψης γάμου και ο θεσμός του γάμου δεν πρέπει να συγχέονται με το ατομικό δικαίωμα της "σεξουαλικής ελευθερίας".

Οι έννομες σχέσεις των ομοφύλων και τα δικαιώματα των παιδιών μπορούν να ρυθμιστούν με το σύμφωνο συμβίωσης.

Το Σύνταγμά μας παρέχει την δυνατότητα δημοψηφίσματος για την νομοθέτηση γάμου ομοφύλων προσώπων (δημοψήφισμα για ψηφισμένο νομοσχέδιο που αφορά σοβαρό κοινωνικό ζήτημα)!

-----------------------------

1. Tο Σύνταγμά μας περιλαμβάνει προστατευτικές διατάξεις για το γάμο στο ίδιο άρθρο (21) με τις αντίστοιχες διατάξεις για την οικογένεια, την παιδική ηλικία και την μητρότητα! Έτσι το Σύνταγμα συνδέει συστηματικά το γάμο με τη μητρότητα και με την κλασική παραδοσιακή οικογένεια που δημιουργείται από την ένωση του άντρα με τη γυναίκα, δηλαδή ετερόφυλων προσώπων, και αυτή την ένωση προστατεύει! Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι ο Συνταγματικός νομοθέτης αναφέρει ιδιαιτέρως την προστασία της μητρότητας, αφήνοντας έτσι περιθώρια για προτιμησιακή μεταχείριση της μητέρας έναντι του πατέρα σε σχέση με τα παιδιά τους, πρακτική που ακολουθείται σχεδόν πάντα από τα ελληνικά δικαστήρια στις υποθέσεις ανάθεσης επιμέλειας των τέκνων.

Την ίδια προστασία για τον γάμο, ως σχέση αποκλειστικά ετερόφυλου ζευγαριού, προβλέπει και η ρύθμιση του άρθρου 12 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου, που ρητά επιφυλάσσει το θεσμό του γάμου στο ζευγάρι άνδρα και γυναίκας!

Το ίδιο, επίσης, ισχύει και με τη ρύθμιση του άρθρου 23 παρ. 2 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα που ρητά αναγνωρίζει το δικαίωμα ανδρών και γυναικών σε ηλικία γάμου να παντρεύονται και να δημιουργούν οικογένεια!

Το ίδιο, τέλος, ισχύει και με τη ρύθμιση του άρθρου 16 της Οικουμενικής διακήρυξης για τα ανθρώπινα δικαιώματα (10 Δεκ. 1948) που ρητά επιφυλάσσει το δικαίωμα να παντρεύονται αποκλειστικά στο ζευγάρι του άνδρα με τη γυναίκα.-

Στο επίπεδο της κοινής νομοθεσίας είναι τόσο αυτονόητο ότι ο θεσμός του γάμου απαιτεί συμφωνία προσώπων διαφορετικού φύλου, δηλαδή συμφωνία άνδρα και γυναίκας, ώστε το άρθρο 1350 του Αστικού Κώδικα που προβλέπει τις προϋποθέσεις του γάμου, ούτε καν αναφέρει τη διαφορά φύλου ως προϋπόθεση, ενώ σύσσωμη η επιστήμη και η νομολογία θεωρούν την προϋπόθεση αυτή τόσο αυτονόητη, ώστε ο γάμος μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου να θεωρείται ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΟΣ και να μη χρειάζεται ούτε καν να ακυρωθεί δικαστικά, ακόμα κι αν έχει τελεστεί νόμιμα ως προς τις υπόλοιπες προϋποθέσεις!

Τέλος, ως προς τη διαφορά φύλου των μελλονύμφων, γίνεται επίσης πάγια και ομόφωνα δεκτό από επιστήμη και νομολογία, ότι σημασία δεν έχει σε ποιο φύλο αισθάνεται ότι ανήκει κανείς αλλά σε ποιο πράγματι ανήκει από βιολογική άποψη, ενώ σε περίπτωση ερμαφροδιτισμού ή χειρουργικών επεμβάσεων σε εξωτερικά γνωρίσματα του φύλου κλπ., θα πρέπει να εξεταστεί ποιο φύλο βιολογικά επικρατεί.

Ενόψει των ανωτέρω ρυθμίσεων και παραδοχών ερωτάται:

α) Μήπως υπάρχουν προβλήματα συνταγματικότητας με τη νομοθέτηση ενός γάμου ομόφυλων ζευγαριών; Μήπως ο γάμος ομόφυλων είναι αντίθετος με τη μητρότητα και την οικογένεια έτσι όπως ρυθμίζονται οι θεσμοί αυτοί από το Σύνταγμα και τον Αστικό Κώδικα;

β) Θα απολαμβάνουν φορολογικές απαλλαγές και κοινωνικοασφαλιστικά προνόμια και θα παίρνουν επιδόματα γάμου και τέκνων ή άλλες παροχές μητρότητας και τα ζευγάρια ομόφυλων που έχουν παιδιά; Τα επιτρέπει αυτά το "γράμμα" και το "πνεύμα" του Συντάγματος;

2. Το Σύνταγμά μας ΔΕΝ θεσπίζει ατομικό ή συνταγματικό δικαίωμα ή "ελευθερία γάμου"! Απλώς, στο άρθρο 21 προβλέπει:

- ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΓΓΥΗΣΗ του γάμου και

- δικαίωμα στη ΣΥΝΑΨΗ γάμου, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις δηλ. τυπική δικαιοπραξία ανδρός και γυναικός, νόμιμη ηλικία χωρίς κωλύματα γάμου (π.χ. συγγένεια) κλπ.

Αναλυτικότερα:

α) Δεν υπάρχει γενικώς (συνταγματικό ή ατομικό ή φυσικό ή θεμελιώδες ή ανθρώπινο δικαίωμα ή) ατομική ελευθερία γάμου γιατί το Σύνταγμα με το άρθρο 21 προστατεύει τον ΘΕΣΜΟ του γάμου, έτσι όπως υπάρχει εδώ και 3.000 χρόνια τουλάχιστον, και εξειδικεύεται με το ισχύον θεσμικό, ηθικό, αξιακό και νομικό πλαίσιο από τον κοινό νομοθέτη. Εισάγοντας το Σύνταγμα τη συγκεκριμένη θεσμική εγγύηση διασφαλίζει μεν το πρόσωπο του φορέα (δηλ. των υποψηφίων συζύγων), με τελικό, όμως, σκοπό όχι την προστασία του προσώπου αλλά την λειτουργική διασφάλιση του θεσμού του γάμου (status positivus)! Γι' αυτό, άλλωστε, τα δικαιώματα που απορρέουν από την θεσμική εγγύηση του γάμου έχουν συγκεκριμένο σκοπό, λειτουργικό προορισμό και, βέβαια, υπόκεινται σε αντίστοιχους περιορισμούς και δεσμεύσεις (συμφωνία μελλονύμφων, διαφορετικό φύλο, νόμιμη ηλικία, απουσία κωλυμάτων συγγένειας). Και γι' αυτό το λόγο, στο ίδιο άρθρο συνυπάρχουν αρμονικά και τα αντίστοιχα δικαιώματα για ίδρυση και προστασία της οικογένειας, της σύναψης γάμου, της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας,

β) Το Σύνταγμα δεν προστατεύει γενικώς την ελευθερία γάμου αλλά

- αφενός, προστατεύει την ΕΛΕΘΕΡΙΑ ΣΥΝΑΨΗΣ γάμου, όπερ σημαίνει ότι η Πολιτεία ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΕΙ κάποιον στη σύναψη γάμου και

- αφετέρου, δεν μπορεί ΝΑ ΑΠΑΓΟΡΕΨΕΙ το γάμο σε αυτούς που ΕΧΟΥΝ ΤΙΣ ΝΟΜΙΜΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ, δηλαδή συμφωνία των μελλονύμφων, διαφορετικό φύλο, νόμιμη ηλικία, απουσία κωλυμάτων κλπ (αμυντικό δικαίωμα, status negativus)!

γ) Δεν υπάρχει γενικώς ανθρώπινο ή ατομικό δικαίωμα γάμου... Π.χ. δυο αδέλφια δεν έχουν ανθρώπινο δικαίωμα γάμου και δεν επιτρέπεται να συνάψουν γάμο... Συνεπώς δεν τίθεται θέμα προσβολής ατομικού δικαιώματος γάμου σε περίπτωση ανηλίκων, κωλύματος λόγω συγγένειας και ομοφύλων προσώπων, αφού στην τελευταία σχέση λείπει η θεμελιώδης προϋπόθεση της διαφοράς φύλου!

δ) Περαιτέρω, για να διεκδικήσουν το δικαίωμα σύναψης γάμου, τα ομόφυλα ζευγάρια δεν μπορούν να επικαλεστούν την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου, που διακηρύσσεται ως γενικός κανόνας στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος, γιατί η ισότητα στο άρθρο αυτό εκλαμβάνεται με την ουσιαστική ή αναλογική έννοια (και όχι την τυπική αριθμητική), η οποία επιτάσσει την όμοια μεταχείριση των ομοίων (ζευγάρια ομόφυλων με ζευγάρια ομόφυλων) και ανόμοια των ανομοίων (ζευγάρια ομόφυλων με ζευγάρια ετερόφυλων).

Συνεπώς τα ζευγάρια ομόφυλων δεν μπορούν να διεκδικήσουν τη σύναψη γάμου επικαλούμενα ίση μεταχείριση με τα ζευγάρια ετερόφυλων, αφού πρόκειται για ανόμοια μεγέθη.

ε) Ο ισχυρισμός που ακούγεται ότι το "δικαίωμα γάμου" των ομοφύλων αποτελεί ανθρώπινο ή ατομικό δικαίωμα που στηρίζεται στο άρθρο 5 παρ.1 του Συντάγματος είναι αόριστος και νομικά αβάσιμος! Κι αυτό γιατί, όπως προαναφέρθηκε, ο ΘΕΣΜΟΣ του γάμου και το δικαίωμα ΣΥΝΑΨΗΣ γάμου ρυθμίζονται στο άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος, και ΟΧΙ στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος. γιατί το τελευταίο αυτό άρθρο προστατεύει κυρίως την οικονομική και επαγγελματική ελευθερία, παράλληλα με διάφορες άλλες εκδηλώσεις της προσωπικότητας, οι οποίες δεν κατοχυρώνονται ρητά από τα άλλα επιμέρους συνταγματικά δικαιώματα.

στ) Τέλος το δικαίωμα σύναψης γάμου δεν πρέπει να συγχέεται με την "σεξουαλική ελευθερία", δηλαδή το δικαίωμα του προσώπου να αναπτύσσει σεξουαλική δραστηριότητα, εφόσον, καθόσον, όποτε και με όποιον θέλει (εφόσον ο "όποιος" είναι ενήλικος και παρέχει τη συναίνεσή του). Η τελευταία αυτή ελευθερία, όμως, δεν μπορεί να φθάνει μέχρι το σημείο να αξιώνει το πρόσωπο από την έννομη τάξη να τυποποιεί νομικά τη σεξουαλική σχέση του με άλλο πρόσωπο υπάγοντάς τη σ' έναν ήδη υπάρχοντα αυστηρά οριοθετημένο θεσμό, αφού όπου θέλησε ο συντακτικός νομοθέτης να καθιερώσει μια παρόμοια υποχρέωση του κοινού νομοθέτη το έπραξε ρητώς (άρθρο 21 παρ. 1 Συντ. ως προς το θεσμό του γάμου).

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

α) Οι σχέσεις από τη συμβίωση των ομοφύλων ζευγαριών (υιοθεσία, κληρονομικές και γονικές σχέσεις κλπ) μπορούν να ρυθμιστούν με σχετικές τροποποιήσεις στο πλαίσιο του συμφώνου συμβίωσης χωρίς να χρειάζεται νομοθετική θέσπιση γάμου ομοφύλων!

β) Τα όποια προβλήματα δημιουργούνται σχετικά με τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ των ομοφύλων ζευγαριών (π.χ. ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση κλπ) μπορούν να επιλυθούν με νομοθετική παρέμβαση, είτε με αυτοτελές νομοθέτημα είτε με τροποποίηση του Αστικού Κώδικα στη ρύθμιση του συμφώνου συμβίωσης, είτε και με τα δυο!

γ) Είναι βέβαιο ότι οι συνταγματικές διατάξεις που θεσπίζουν ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα συνδέονται με κοινωνικές πρακτικές και θεσμούς που αλλάζουν με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών και αντιλήψεων. Έτσι π.χ. η έννοια της οικογένειας στη χώρα μας έχει θεμέλιο, αφενός την Ελληνική ορθόδοξη χριστιανική αντίληψη και, αφετέρου, τον γάμο, τον οποίο, μάλιστα, τον καθιστούσε ανυπόστατο πριν από μερικές δεκαετίες η έλλειψη έγκυρης ιερολογίας. Ταυτόχρονα, όμως, η ραγδαία μεταβολή στις κοινωνικές αντιλήψεις και πρακτικές με τη συμβίωση πολλών ανθρώπων χωρίς γάμο και τη γέννηση απ' αυτές παιδιών δημιούργησε το φαινόμενο της de facto οικογένειας. Στο ερώτημα της επέκτασης και στις περιπτώσεις αυτές των προστατευτικών διατάξεων του Συντάγματος η απάντηση που πρέπει να δοθεί είναι η εξής: Θεσμοί νομικά απόλυτα εξειδικευμένοι, όπως είναι ο γάμος, δεν μπορεί να εξισωθούν με τη χωρίς γάμο συμβίωση ή με συμβιώσεις ομόφυλων ή με άλλου είδους ενώσεις φυσικών προσώπων (π.χ. παρέες). Ο θεσμός της οικογένειας, όμως, που δεν έχει υποστεί τη νομική εξειδίκευση που έχει υποστεί ο γάμος, μπορεί να παρακολουθήσει από συνταγματική άποψη τις εξελίξεις που συντελούνται στις συγκεκριμένες κοινωνικές διεργασίες!

δ) Διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, ο γάμος των ομοφύλων ΔΕΝ αφορά ατομικά δικαιώματα και η νομοθέτησή του αποτελεί σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, θα μπορούσε το όποιο νομοσχέδιο θεσπίζει γάμο ομοφύλων να τεθεί στην κρίση των πολιτών με δημοψήφισμα, όπως ειδικότερα προβλέπει το άρθρο 44 παρ. 2 του Συντάγματος.

Άρθρο 21 του Συντάγματος