Οι νέοι, τα πτυχία, η εργασία και η ξενιτιά

Στην Ελλάδα όλοι σχεδόν οι νέοι είναι πτυχιούχοι, μεταπτυχιούχοι και διδάκτορες… Η πλειοψηφία των νέων διαθέτει τουλάχιστον ένα πτυχίο… Και αν τύχη ο μπαμπάς και η μαμά να έχουν και λεφτά - γεγονός που μέχρι τώρα ήταν ο κανόνας, αφού μέχρι πρότινος υπήρχαν τα "δανεικά" - ο αριθμός των πτυχίων ανεβαίνει… Κι αν, στο κάτω κάτω, δεν κατορθώσει κάποιος να μπει σε ελληνικό Πανεπιστήμιο – δηλαδή αν δεν καταφέρει να γράψει πάνω από τη μονάδα- τότε μπορεί να "ξενιτευτεί"... για να "σπουδάσει"... Βέβαια, το «ξενιτευτεί» είναι τρόπος του λέγειν, αφού τα κινητά τηλέφωνα, τα ταχυδρομικά δέματα και οι επισκέψεις των γονέων δεν αφήνουν τα παιδιά να νοιώσουν τη ξενιτιά… Όπως, επίσης, τρόπος του λέγειν είναι και το "σπουδάσει"… Ρουμανία, Ιταλία, Βουλγαρία, Τσεχία, Σερβία… Χώρες γεμάτες Έλληνες ….«ξενιτεμένους φοιτητές»…. σε "αχαρτογράφητα" πανεπιστήμια...  Πτυχία, αμφίβολης ή μηδαμινής αξίας, όπως, άλλωστε, και πολλά ελληνικά…. που δεν μπήκαν ποτέ σε καμιά λίστα αξιολόγησης... (κι όχι μόνο στη λίστα της Σαγκάης...).

          Βεβαίως, υπάρχει και μια μεγάλη κατηγορία αξιόλογων νέων που, όντως, έχει αδικηθεί από την άθλια οικονομική συγκυρία που βιώνουμε. Και αρκετοί νέοι αυτής της κατηγορίας αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, είτε για να εργαστούν είτε για να σπουδάσουν. Τέτοιοι νέοι, όμως, υπήρχαν πάντοτε, σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, είτε με πτυχία είτε χωρίς. Λογικό είναι στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε, οι άνεργοι πτυχιούχοι να αυξάνονται και αρκετοί απ' αυτούς να ξενιτεύονται. Αυτό, όμως, συμβαίνει και με άλλες κατηγορίες εξίσου ή περισσότερο άξιων εργαζόμενων, επαγγελματιών, μισθωτών, επιχειρηματιών, εμπόρων, βιομηχάνων, επιστημόνων, συγγραφέων, κλπ... Καθένας μας βιώνει την κρίση στο επάγγελμά του, στην εργασία του, στα οικονομικά του. Έτσι καθένας μας αποφασίζει για τον εαυτό του και την τύχη του. Άλλος ξενιτεύεται άλλος παραμένει εδώ και εργάζεται και άλλος ...παρατηρεί και ...κρίνει όλους τους υπόλοιπους...

          Πολλοί αντιτείνουν ότι η φυγή των νέων στο εξωτερικό στερεί τη χώρα από σημαντικά μυαλά ή επιστήμονες. Ας είμαστε ειλικρινείς! Το πρόβλημα δεν είναι αν καλώς ή κακώς οι αξιόλογοι και άνεργοι νέοι, πτυχιούχοι ή μη, φεύγουν στο εξωτερικό και η Ελλάδα χάνει εργατικά χέρια ή μυαλά. Ουδείς αναντικατάτατος σ' αυτό τον κόσμο! Χέρια και μυαλά υπήρχαν και υπάρχουν πάντα. Αν, πάλι, κάποιος είναι ιδιαίτερα εφυής, καλύτερα να αξιοποιήσει τα ταλέντα του στην αλλοδαπή, παρά να τα χαραμίσει στη χώρα μας! Ίσως έτσι, κάποια μέρα, ωφελήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα... Για τους υπόλοιπους από μας, δηλαδή για τους κοινούς θνητούς, που είμαστε και η πλειοψηφία, πάντα υπάρχει κάποιος ισάξιος ή και καλύτερός μας να μας αντικαταστήσει, να κάνει την εργασία μας! Αυτό είναι βέβαιο! Άλλο ζήτημα ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και έχει ιδιαίτερη αξία! Γι αυτό, λοιπόν, δεν πρέπει ποτέ στη ζωή να εφησυχάζουμε και να εκλαμβάνουμε ως "δεδομένο" και "κατακτημένο"  ο,τιδήποτε κατακτήσαμε ύστερα από αγώνες και θυσίες. Πάντα πρέπει να βελτιωνόμαστε στην εργασία μας, στις γνώσεις μας, στην αποτελεσματικότητά μας και σ' ο,τιδήποτε προσφέρουμε.  Πολύ καλά, λοιπόν, κάνουν οι νέοι ή οποιοιδήποτε άλλοι συμπολίτες μας και φεύγουν στην ξενιτιά, εφόσον σκοπός τους είναι η μόρφωση, η εργασία, η καριέρα τους, η αποκατάστασή τους. Στα κάτω - κάτω αυτό είναι μια προσωπική επιλογή τους, από την οποία θα εξαρτηθεί η ατομική τους ευτυχία.

          Όμως, ας μην υπερβάλουμε. Για τους νέους ανθρώπους, η «σπουδαστική μετανάστευση» είναι ένα συναρπαστικό και μυστηριώδες ταξίδι, μια περιπέτεια, μια εμπειρία, τις περισσότερες φορές ευχάριστη… Μάλιστα, όσο κι αν φαντάζει δύσκολη η εμπειρία της φοιτητικής ξενιτιάς, πολύ περισσότερο γίνεται συναρπαστική, όταν συνοδεύεται από ...ολίγη φτώχεια!… Γιατί, η καλοπέραση, η άνεση, η ζωή χωρίς στερήσεις, διαμορφώνει ανθρώπους μαλθακούς, μαμάκους, και μιξοπάρθενα… Διαμορφώνει χαρακτήρες κακομαθημένους, ψευτοεγωϊστές και απαιτητικούς, που δεν μαθαίνουν να προσφέρουν αλλά μόνο να ζητούν, χαρακτήρες που διαρκώς πάσχουν από ανασφάλεια και μιζέρια και διαρκή άρνηση αποκοπής από τον «μητρικό, πατρικό και οικογενειακό ομφάλιο λώρο». Γιαυτό, άλλωστε, στη χώρα αυτή οι άνθρωποι έχουν μάθει μόνο να ζητούν!...  Ζητούν χρήματα και υλικά αγαθά, ζητούν διορισμούς στο Δημοσιο, ζητούν οικονομική, συναισθηματική και βιολογική ασφάλεια, ζητούν "κατανόηση", ζητούν ακόμη και ... αγάπη! Μόνο ζητούν, χωρίς να προσφέρονται να δώσουν... Απαιτούν γιατί δεν μπορούν να δώσουν! Δεν έμαθαν να δίνουν... Κι έτσι πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να τους δίνουν! Γιαυτό είναι μονίμως δυστυχισμένοι!

          Ενώ, όμως, έτσι έχουν γενικώς τα πράγματα για τους πάσης φύσεως "αδικημένους" και "παραπονούμενους", υπάρχει και μια άλλη κατηγορία "αδικημένων", ακόμη πιο μίζερη και άθλια. Νέοι άνθρωποι που μεμψιμοιρούν ολημερίς και ολονυχτίς για την κατάσταση στην οποία οδήγησαν τη χώρα εκείνοι ή οι άλλοι…. οι τραπεζίτες… οι δεξιοί… οι αριστεροί… η γενιά του Πολυτεχνείου... οι συνδικαλιστές… η Μέρκελ και ο Σόϊμπλε... η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη … οι Εβραιομασώνοι… ο Παπανδρέου και ο Καραμανλής... ο Πετρής κι ο Χατζηπετρής… Και καταριούνται ολημερίς τη μοίρα τους και τα άχρηστα πτυχία που πήραν ή που δεν πήραν, ζουν με τη μεμψιμοιρία,  την απραξία και το μοιρολόϊ…. μοιραίοι και άβουλοι αντάμα (κατά το στίχο του ποιητή).

          Ε λοιπόν, ας είμαστε και πάλι ειλικρινείς! Τα πτυχία από μόνα τους (είτε προέρχονται απ' το Λονδίνο είτε απ' το Βουκουρέστι είτε απ' τα Γιάννενα) δεν κάνουν κανένα πτυχιούχο άξιο επιστήμονα, ούτε καν καλό επαγγελματία και, κυρίως, δεν τον κάνουν, από μόνα τους, αξιόλογο μέλος αυτής της κοινωνίας. Ο άνθρωπος καταξιώνεται καθημερινά από και με τη δουλειά του, την παραγωγικότητά του, τη δημιουργικότητά του, τη δραστηριότητά του, την κοινωνική προσφορά του, τη συμμετοχή του στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Τη συμμετοχή του στο γίγνεσθαι μιας κοινωνίας που παραπαίει μεν, αλλά υπάρχει… Μιας κοινωνίας που είναι δύσκολη να τη βιώνεις γιατί είναι σε κρίση και γι' αυτό είναι αξιοθαύμαστη, πρόσφορη σε αλλαγές, μυστηριακή και ενδιαφέρουσα. Το αξιοθαύμαστο δε και το μυστηριακό είναι ότι αυτή η υπό διαμόρφωση κοινωνία οδηγεί σε κάτι καινούργιο. Σε κάτι που σίγουρα είναι καλύτερο από το παλιό. Καταρρέει μια κοινωνία καθυστερημένη, ρουσφετολογική, αναξιοκρατική, πελατειακή, άδικη και διεφθαρμένη, που τα μέλη της αμφισβητούν πλέον τις δήθεν παραδοσιακές «αξίες» και τα ψευτοϊδανικά, τους πεπαλαιωμένους θεσμούς, τα ιδεολογικά και φιλοσοφικά κολλήματα, την υποκρισία και τις αδιέξοδες και αντικοινωνικές συμπεριφορές. Μια νέα κοινωνία γεννιέται και περιμένει από τα μέλη της να τη συνδιαμορφώσουν, ο καθένας με τις ιδέες του, τις πράξεις του και την προσωπικότητά του. Μια κοινωνία που περιμένει απ' όλα τα μέλη της να τη ζήσουν και να τη χαρούν, να εργαστούν γι' αυτή και να προοδεύσουν, να δημιουργήσουν, να κάνουν λάθη και να τα διορθώσουν, να τη διαμορφώσουν και να διαμορφωθούν, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν…. Όμως, η πορεία αυτή για την ανανέωση και την αναδημιουργία θα είναι μακρόχρονη, επώδυνη και κοπιώδης! Όπως κάθε δομική κοινωνική αλλαγή θα δημιουργήσει και θύματα από τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Άνεργοι, άστεγοι, μικροσυνταξιούχοι, ανασφάλιστοι χωρίς πόρους και άλλες κατηγορίες που αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες δυσκολίες συντήρησης και διαβίωσης. 

          Πολλοί, βέβαια, έζησαν, και ίσως εξακολουθούν ακόμα να ζουν, μια πλούσια ζωή που δεν την αξίζουν! Πολλοί απέκτησαν πλούτο, περιουσία, πολιτική και κοινωνική ισχύ, που δεν τα άξιζαν. Όλοι αυτοί είναι υπαίτιοι της υπάρχουσας κοινωνικής παρακμής και οικονομικής κρίσης! Γιατί ο πλούτος και η πολιτική και κοινωνική ισχύς προσφέρουν στους ανθρώπους εξουσία, που με τη σειρά της προσφέρει δύναμη ποδηγέτησης και διαμόρφωσης της συμπεριφοράς των ανθρώπων και, κατ' επέκταση, ολόκληρης της κοινωνίας. Η πάσης φύσεως εξουσία γίνεται επικίνδυνη, όταν συγκεντρώνεται στα χέρια διεφθαρμένων, ανάξιων, απολίτιστων, αμόρφωτων και ακαλλιέργητων ανθρώπων. Γιατί το συνονθύλευμα όλων αυτών δεν προήγαγε τις αξίες της εργασίας, της δημιουργίας, της κοινωνικής προσφοράς και  της δικαιοσύνης αλλά, αντιθέτως, εξέθρεψε τον παρασιτισμό, τον εγωϊσμό, την αναξιοκρατία, τα ρουσφέτια, την απάτη και τη διαφθορά. Κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες και διεφθαρμένοι πολιτικοί, ανάξιοι και παχυλά αμειβόμενοι δημόσιοι υπάλληλοι, φοροφυγάδες επιχειρηματίες, έμποροι και επαγγελματίες, επιδοτούμενοι αγρότες που έπαψαν να καλλιεργούν τη γη, αμόρφωτοι σπουδαστές και φοιτητές με πτυχία χωρίς αντίκρισμα, ανάξιοι καθηγητές, κλπ. Κι έτσι φθάσαμε σε μια κοινωνία σε κρίση! Η κρίση αυτή είναι πρωτίστως ηθική, πολιτιστική και κοινωνική και, δευτερευόντως, οικονομική και πολιτική. Η οικονομική κατάρρευση είναι συνέπεια της ηθικής και πολιτιστικής κατάρρευσης.

         Στο εξής, λοιπόν, μόνο η σκληρή και τίμια δουλειά που θα κάνει ο καθένας μας, κυρίως μόνος του, και όχι αναγκαστικά ως υπάλληλος ή στέλεχος στο Δημόσιο ή σε κάποια μεγάλη πολυεθνική (για ασφάλεια) - με το "μέσο" που έβαλε ο μπαμπάς, ο θείος ή ο μπάρμπας στην Κορώνη- θα τον κάνει «άνθρωπο» και θα τον καταξιώσει. Βεβαίως, η συνεργασία, η αλληλεγγύη και η συμμετοχή είναι στοιχεία αναγκαία και επιθυμητά στο πλαίσιο της ανθρώπινης κοινωνικότητας και της προόδου. Κοινωνικότητα, όμως, δεν σημαίνει καφετέρια, δημοσιες σχέσεις, μπαράκια με το μοχίτο ανά χείρας, σκούρο γυαλί κάτω απ' το φως του φεγγαριού, κολλητιλίκια, ρουσφέτια, νεποτισμός, οικογενειοκρατία, παρεούλες και παρεΐτσες, κλίκες και κονέ και «αμοιβαίες εξυπηρετήσεις»… Οι πελατειακές σχέσεις, τα ρουσφέτια και οι πάσης φύσεως αμοιβαίες εκδουλεύσεις για την κατάληψη θέσεων στο Δημόσιο ή στον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα πρέπει να τελειώσουν… Να επικρατήσει η αξιοκρατία, η τίμια εργασία και η αμοιβή του καθένα ανάλογα με την αξία της προσφοράς του στην κοιωνία! Μια κοινωνία, όμως, που δεν αμείβει το σκυλοτραγουδιστή περισσότερο απ' τον καθηγητή και τις πόρνες περσσότερο από τις πολύτεκνες μητέρες!

          Και ορισμένες σκέψεις επί του αμέσως πρακτέου: Αρνούμαι κατηγορηματικά να πιστέψω ότι όποιος έχει πραγματικά ανάγκη να δουλέψει και, φυσικά, είναι αρτιμελής, δεν μπορεί ακόμα και τώρα να βρει μια δουλειά κι ας μην είναι απαραίτητα στο αντικείμενο που έχει σπουδάσει. Η λύση είναι απλή: Κόβουμε τη μεμψιμοιρία και περνάμε στην πράξη! Βγαίνουμε στο δρόμο και ψάχνουμε! Διεκδικούμε τη ζωή έξω στον κόσμο με δυναμισμό, με ευγένεια, με υπομονή και επιμονή και όχι γκρινιάζοντας, μεμψιμοιρώντας, μεταθέτοντας τις ευθύνες σε άλλους ή περιμένοντας το μπαμπά, τη μαμά, το θείο, το βουλευτή, τον πολιτικό, το δήμαρχο, το Δημόσιο ή τον «από μηχανής Θεό»… να κάνουν το θαύμα και να μας βολέψουν κάπου.

          Και μια πρώτη συμβουλή για μερικές πρώτες, γρήγορες και προσοδοφόρες δραστητιότητες, που μπορεί να κάνει ο καθένας αμέσως τώρα για να κερδίσει ή να εξοικονομήσει χρήματα. Να μάθει να πλένει (τα ρούχα του), να πλένεται (για την καθαριότητά του), να μαγειρεύει (για να φάει) και να μην πετάει το φαγητό που περισσεύει. Να μάθει να σκουπίζει και να καθαρίζει (όχι μόνο το σπίτι του αλλά και το πεζοδρόμιο), να μην πετάει σκουπίδια στο δρόμο, να σιδερώνει τα ρούχα του (εφόσον δεν έχει λεφτά για σιδερωτήριο), να μην παραγγέλλει συνέχεια πίτσες ντελίβερι και σουβλάκια και να κόψει το πολύ "έξω χωρίς λόγο". Και όχι πολύ μούρη, όχι πολύ αυτοπροβολή, όχι πολύ επίδειξη! Τα μάτια πιο χαμηλά και τη μύτη χαμηλότερα! Ας ανεβάσουμε ψηλά μόνο το πνεύμα, την εργατικότητα και τη δύναμη της θέλησης! Όσο κι αν είναι δύσκολο... επειδή ξεμάθαμε... Ήδη, αν τα κάνει αυτά κάποιος, έχει βγάλει ένα μικρό μεροκάματο… Κι αν το επαναλαμβάνει θα βγάζει ένα μικρό μεροκάματο κάθε μέρα. Και, κυρίως, θα τα έχει καλά με τον εαυτό του και με τη συνείδησή του και θα έχει καταξιωθεί πραγματικά στις συνειδήσεις των συμπολιτών του!