Οι έννοιες των λέξεων και οι λέξεις των εννοιών

Οι έννοιες των λέξεων και οι λέξεις των εννοιών

Μνημόνιο και 

Διαπραγμάτευση, εξέταση, αναθεώρηση, τροποποίηση, ακύρωση, καταγγελία, κατάργηση, απαγκίστρωση, αποδέσμευση

          Με αφορμή το «μνημόνιο» και τους ποικίλους ρηματικούς προσδιορισμούς με τους οποίους συνοδεύεται από τα πολιτικά κόμματα, με σκοπό να προσδιορίσουν τη μεταχείριση που του επιφυλάσσουν στο πλαίσιο του πολιτικού τους προγράμματος ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών της 17.6.2012, θα επιχειρήσουμε να διευκρινίσουμε τις έννοιες αυτών των προσδιορισμών, προκειμένου να φωτίσουμε, όσο αυτό είναι δυνατό, τις προθέσεις και τα προγράμματά τους. Σημειώνεται ότι οι μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθέντες όροι από τις ηγεσίες και τα στελέχη των πολιτικών κομμάτων είναι κυρίως οι εξής: διαπραγμάτευση, εξέταση, αναθεώρηση, τροποποίηση, ακύρωση, καταγγελία, κατάργηση, απαγκίστρωση, αποδέσμευση. Ας ξεκινησουμε, όμως, απο τον όρο "μνημόνιο". 
          Ο όρος «Μνημόνιο». Κατ’ αρχήν, η λέξη μνημόνιο είναι όνομα ουσιαστικό, γένους ουδετέρου και μάλιστα σύνθετο, που προέρχεται από τη λέξη "μνήμη" (= η ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί γνώσεις ή εντυπώσεις και να τις ανακαλεί, όταν θέλει). Με τον όρο «μνημόνιο» γενικώς -συνώνυμό του  είναι η λέξη «υπόμνημα»- εννοούμε τη γραπτή έκθεση που περιέχει ειδική αναφορά σε συγκεκριμένη υπόθεση ή οποιοδήποτε έγγραφο ή άλλο μέσο βοηθά τη μνήμη μέσω της καταγραφής γεγονότων ή συγκεκριμένων παρατηρήσεων πάνω σε ένα δεδομένο θέμα. Στη γλώσσα της διπλωματίας, εξάλλου, ο όρος μνημόνιο σημαίνει το επίσημο διπλωματικό έγγραφο με το οποίο μια κυβέρνηση εκθέτει τις απόψεις της για ορισμένο θέμα σε άλλη κυβέρνηση η σε διεθνή οργάνωση ή οργανισμό (π.χ. μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ δύο χωρών).

          Ειδικότερα όμως, στην τρέχουσα ελληνική πολιτική επικαιρότητα, με τον όρο μνημόνιο εννοούμε τα συμφωνηθέντα από τη χώρα μας μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τα κράτη – μέλη της ζώνης του ευρώ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

          Πιο αναλυτικά, η διεθνής κοινότητα έχει συμφωνήσει να χορηγήσει στην Ελλάδα το ποσό των 440 δισ. ευρώ (110 δισ. ευρώ το πρώτο δάνειο, 130 δισ. ευρώ το δεύτερο, 130 δισ. ευρώ ο δανεισμός του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από την ΕΚΤ και 70 δισ. ευρώ το καθαρό αποτέλεσμα του «κουρέματος» του χρέους), προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της από τη στιγμή που η χώρα μας αποκλείστηκε από τις διεθνείς αγορές. Προϋπόθεση για την εκταμίευση των ποσών αυτών είναι η προσπάθεια μείωσης της υπερχρέωσης της χώρας μας, δηλαδή η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και η προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίων παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών. Τα μέτρα για την επίτευξη των δύο αυτών στόχων αποτελούν στην ουσία το λεγόμενο μνημόνιο. Η καταγγελία του μνημονίου έχει ως συνέπεια ότι χάνουμε την παραπάνω και μόνη πηγή χρηματοδότησης που έχουμε τώρα, σύμφωνα με όσα ισχυρίζονται οι οικονομολόγοι.

          Έτσι λοιπόν, με δεδομένο τον αποκλεισμό της χώρας μας από τις "αγορές" (για το δανεισμό χρημάτων), την κρίση της ευρωζώνης και τις αναληφθείσες με το μνημόνιο δεσμεύσεις της χώρας μας, στο πλαίσιο των επικείμενων βουλευτικών εκλογών της 17.6.2012 -και μόλις ένα μήνα μετά τις εκλογές της 6.5.2012 από τις οποίες δεν κατέστη δυνατό να σχηματιστεί κυβέρνηση που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής -  τα πολιτικά κόμματα, επιχειρώντας να καταστήσουν γνωστή στο εκλογικό σώμα την πολιτική θέση που θα τηρήσουν απέναντι στο μνημόνιο, χρησιμοποιούν τους παραπάνω, ενίοτε ασαφείς και διφορούμενους, ρηματικούς προσδιορισμούς, για την ερμηνεία και διευκρίνιση των οποίων σημειώνουμε τα εξής:

          1. "Διαπραγματεύομαι" σημαίνει έρχομαι σε συνεννοήσεις για τη διεκπεραίωση θέματος ή για την επίλυση διαφοράς ή συνδιαλέγομαι για την επίλυση μιας διαφοράς, προβαίνοντας σε αμοιβαίες υποχωρήσεις. Συνεπώς, «διαπραγματεύομαι το μνημόνιο» σημαίνει ότι το αποδέχομαι μεν ως δεσμευτική συμφωνία αλλά έρχομαι σε περαιτέρω συνεννοήσεις, διεκδικήσεις, υποχωρήσεις κλπ. (π.χ. με τους ευρωπαίους εταίρους) σχετικά με το περιεχόμενο και τους όρους του μνημονίου. Ο όρος «διαπραγμάτευση» και «επαναδιαπραγμάτευση» του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε από τον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας Αντώνη Σαμαρά.

          2. "Εξετάζω" σημαίνει μελετώ προσεκτικά (ή κοιτάζω ερευνητικά) για να καταλήξω σε συμπέρασμα. Συνεπώς, η φράση «εξετάζω το μνημόνιο» ή «επανεξετάζω το μνημόνιο» δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε κάποια επέμβαση στο περιεχόμενό του (π.χ. αλλαγή, τροποποίηση, προσθήκη κλπ) και, συνεπώς, δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο δεσμευτικό πολιτικό περιεχόμενο άξιο λόγου. Πάντως, λαμβανομένων υπόψη των θέσεων των πολιτικών κομμάτων σχετικά με την τήρηση των όρων του μνημονίου, προφανώς με τον όρο εξέταση ή επανεξέταση εννοούν (την εκ νέου μελέτη με σκοπό) την εκ νέου διαπραγμάτευση των όρων του (αναδιαπραγμάτευση ή επαναδιαπραγμάτευση). Επίσης, η λέξη «εξέταση» σημαίνει «υποβάλλω ερωτήσεις σε κατηγορούμενο ή μάρτυρα κλπ», σημασία που δεν μας ενδιαφέρει εδώ. Ο όρος «εξέταση» (και επανεξέταση) του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε από τον πρόεδρο της Δημοκρατικής Αριστεράς, Φώτη Κουβέλη.

          3. "Αναθεωρώ" σημαίνει εξετάζω κάτι εκ νέου, πιο προσεκτικά και υπό το φως των νέων δεδομένων (π.χ. οι εκλογικοί κατάλογοι αναθεωρήθηκαν πρόσφατα για την αποφυγή διπλοψηφιών). Επίσης έχει την έννοια του "μεταβάλλω πλήρως" ή "τροποποιώ εν μέρει" (- θέσεις, -απόψεις, - ιδέες κλπ.). Συνεπώς, αναθεωρώ το μνημόνιο σημαίνει ότι αποδέχομαι μεν τη δεσμευτική ισχύ του αλλά επιδιώκω την αλλαγή ή μεταβολή ορισμένων όρων του ή του περιεχομένου του (συνεπώς το επαναδιαπραγματεύομαι) υπό το φως των νέων δεδομένων, προκειμένου να το προσαρμόσω στις εξελίξεις. Ο όρος «αναθεώρηση» του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελο Βενιζέλο.

          4. "Τροποποιώ" σημαίνει αλλάζω κάτι, συνήθως στις λεπτομέρειές του ή στα σημεία που δεν είναι ουσιώδη (π.χ. τροποποιήθηκε το παλαιό διάταγμα, το σχέδιο του σπιτιού κλπ.). Συνεπώς, «τροποποιώ το μνημόνιο» σημαίνει ότι το αποδέχομαι μεν ως δεσμευτική συμφωνία αλλά επιδιώκω την αλλαγή ή μεταβολή ορισμένων όρων ή του περιεχομένου του σε επουσιώδη ή δευτερεύοντα σημεία του, που, όμως μπορεί να είναι μεγάλης σημασίας για το ένα συμβαλλόμενο μέρος (π.χ. τροποποιώ τις χρονικές προϋποθέσεις αποπληρωμής του χρέους).

          5. "Ακυρώνω" σημαίνει καθιστώ ή κηρύσσω κάτι άκυρο, του στερώ την ισχύ (άκυρος= ο μη έγκυρος, αυτός που δεν έχει νόμιμη ισχύ). Έτσι π.χ. «ακυρώνω το μνημόνιο» σημαίνει ότι το θεωρώ άκυρο και δεν το εφαρμόζω. Προφανώς, μια παρόμοια ενέργεια, που δεν γίνεται από ένα αρμόδιο δικαιοδοτικό όργανο (π.χ. από ένα αρμόδιο διεθνές ή ευρωπαϊκό δικαστήριο, μια διαιτησία κλπ) αλλά μονομερώς από την (έστω και νόμιμα και με οποιαδήποτε μεγάλη ή μικρή πλειοψηφία εκλεγμένη) ελληνική κυβέρνηση, συνιστά παράνομη πράξη απέναντι στους ευρωπαίους εταίρους μας (ορθότερα, απέναντι σε κάθε αντισυμβαλλόμενο μέρος) με όλες τις δυσμενείς συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για τις εκταμιεύσεις των συμφωνηθέντων χρηματικών κονδυλίων στη χώρα μας. Ο όρος «ακύρωση» του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε από την ηγεσία και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και από τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Π. Καμμένου.

          6. "Καταγγέλλω" σημαίνει, κατά τη συνήθη και καθημερινή χρήση της λέξης, "γνωστοποιώ στην Αρχή ή καταθέτω μήνυση για κάποια παράνομη ή αξιόποινη πράξη". Σημαίνει επίσης "κάνω δημόσια διαμαρτυρία, προφορική ή γραπτή, για κάτι (π.χ. για ένα γεγονός, μια κατάσταση, απόφαση), π.χ. τα συνδικάτα καταγγέλλουν την κυβέρνηση για την αντεργατική πολιτική της.

          Όμως, η λέξη «καταγγέλλω» είναι ένας συνήθης και σαφής νομικός όρος που έχει συγκεκριμένο νομικό περιεχόμενο. Ειδικότερα, με τον όρο «καταγγελία» εννοούμε το δικαίωμα του συμβαλλόμενου να επιφέρει με μονομερή δήλωσή του τη λύση μιας υφιστάμενης διαρκούς σύμβασης για το μέλλον (π.χ. στη σύμβαση εργασίας οποιοδήποτε από τα συμβαλλόμενα μέρη, δηλ. είτε ο εργοδότης είτε ο μισθωτός μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση για σπουδαίο λόγο, π.χ. για αδικαιολόγητη αποχή του μισθωτού από την εργασία, για προσβλητική συμπεριφορά του εργοδότη κλπ), οπότε η σύμβαση λύεται για το μέλλον. Εννοείται ότι ο συμβαλλόμενος που αμφισβητεί την αλήθεια του λόγου της καταγγελίας μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο, το οποίο θα αποφανθεί τελικώς για την εγκυρότητα ή μη της καταγγελίας.

          Η καταγγελία, συνήθως, αντιδιαστέλλεται ως τρόπος λύσης μιας σύμβασης, προς την «υπαναχώρηση». Ειδικότερα, η καταγγελία αποτελεί τρόπο λύσης των διαρκών συμβάσεων (π.χ. σύμβαση εργασίας, μίσθωση κατοικίας κλπ) για το μέλλον, δηλαδή χωρίς να θίγεται η σύμβαση για το πριν από την καταγγελία διάστημα, ενώ η υπαναχώρηση αποτελεί τρόπο λύσης των στιγμιαίων συμβάσεων (π.χ. πώληση) αναδρομικά και δημιουργεί υποχρέωση απόδοσης των παροχών που καταβληθήκαν πριν την υπαναχώρηση.

          Συνέπειες της καταγγελίας: Από την περιέλευση της δήλωσης της καταγγελίας στον αντισυμβαλλόμενο του καταγγέλλοντος, επέρχεται η λύση της διαρκούς σύμβασης μεταξύ των μερών για το μέλλον (ενώ παραμένει ισχυρή για τα αποτελέσματα που παρήγαγε για το προηγούμενο της καταγγελίας χρονικό διάστημα). Οι αμοιβαίες υποχρεώσεις παροχής των μερών αποσβήνονται για το μέλλον, χωρίς να υφίσταται υποχρέωση απόδοσης των καταβληθέντων παροχών. Συνεπώς, η καταγγελία του μνημονίου (που θα είναι μια μονομερής ενέργεια της ελληνικής κυβέρνησης) σημαίνει την μονομερή κατάλυση ή κατάργησή του για το μέλλον με όλες τις δυσμενείς συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για την παύση των εκταμιεύσεων. Διευκρινίζεται ότι η καταγγελία είναι πάντα μονομερής δήλωση και ποτέ «συναινετική» (= από όλους τους συμβαλλόμενους), αφού κάτι τέτοιο, απλά, θα ισοδυναμούσε με νεότερη συμφωνία, με σκοπό τη (συναινετική) παύση της ισχύος του μνημονίου (και, πιθανώς, την αντικατάστασή του με κάποιο άλλο διαφορετικού περιεχομένου).

          Ο όρος καταγγελία χρησιμοποιήθηκε επίσης από την ηγεσία και από τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ (τα οποία, μάλιστα, κατά την εκφορά του πολιτικού λόγου επιχείρησαν και σχετικές διακρίσεις σε "πολιτική" και "νομική" καταγγελία του μνηημονίου, χωρίς περαιτέρω διεκρινίσεις) καθώς και από τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Π. Καμμμένου.

          7. "Καταργώ" σημαίνει αίρω την ισχύ, ακυρώνω κάτι, καταλύω. Π.χ. καταργώ το μνημόνιο σημαίνει το θεωρώ άκυρο και δεν το εφαρμόζω (βλ. παραπάνω τη λέξη ακυρώνω).

          Ο όρος «κατάργηση» του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε επίσης από την ηγεσία και από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ.

          8. "Απαγκιστρώνω" σημαίνει αφαιρώ το αγκίστρι από κάτι (π.χ. από το ψάρι). Μεταφορικά χρησιμοποιείται και σε μέση φωνή: απαγκιστρώνομαι = ξεφεύγω από την εξάρτηση ή από μια δεσμευτική κατάσταση ή συμφωνία (π.χ. το μνημόνιο). Συνεπώς, απαγκιστρώνομαι από το μνημόνιο σημαίνει το καταγγέλλω ή το ακυρώνω ή το καταλύω και, συνεπώς, δεν το εφαρμόζω με δική μου απόφαση (με όλες τις δυσμενείς συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για την παύση των εκταμιεύσεων). Ο όρος απαγκίστωση χρησιμοποιείται από όλα σχεδόν τα "αντιμνημονιακά" κόμματα.

          9. "Αποδεσμεύω" σημαίνει απαλλάσσω (κάποιον) από υποχρέωση, υπόσχεση ή άλλη δέσμευση. Χρησιμοποιείται και σε μέση φωνή: αποδεσμεύομαι = απαλλάσσομαι (με δική μου απόφαση, από μόνος μου) από την εξάρτηση, δέσμευση ή συμφωνία. Συνεπώς, αποδεσμεύομαι από το μνημόνιο σημαίνει επίσης το καταγγέλλω ή το ακυρώνω ή το καταλύω και, συνεπώς, δεν το εφαρμόζω με δική μου απόφαση (με όλες τις δυσμενείς συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για την παύση των εκταμιεύσεων). Ο όρος αποδέσμευση χρησιμοποιείται από όλα σχεδόν τα "αντιμνημονιακά" κόμματα

          10. Οι προθέσεις "ανα-", "επανα-", "ξανα-": Η πρόθεση «ανα» και οι σημασιολογικά ενισχυμένες μορφές της «επανα» και «ξανα» χρησιμοποιούνται ως πρώτα συνθετικά για να υποδηλώσουν την επανάληψη αυτού που εννοεί το δεύτερο συνθετικό (ρήμα) που ακολουθεί. Έτσι π.χ. αναδιαπραγματεύομαι (ή επαναδιαπραγματεύομαι ή ξαναδιαπραγματεύομαι ) σημαίνει έρχομαι για δεύτερη ή τρίτη ή τέταρτη κλπ. φορά σε συνεννοήσεις για την επίλυση ενός εκκρεμούς θέματος. Τα ίδια ισχύουν και για το ρήμα επανεξετάζω, αναθεωρώ, τροποποιώ κλπ.
            ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Από τις μέχρι σήμερα εκφρασθείσες θέσεις των κοινοβουλευτικών κομμάτων σχετικά με την μετεκλογική αντιμετώπιση του "μνημονίου" (εξαιρουμένου του ΚΚΕ, που τάσσεται αναφανδόν υπέρ της ακύρωσής του και της εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη), τα υπόλοιπα κόμματα, λιγότερο ή πέρισσότερο, φαίνεται να αποδέχονται την, κατ' αρχήν, δεσμευτική ισχύ του, την οποία, όμως, εξαρτούν από την περαιτέρω διαπραγμάτευση των όρων του. Σε περίπτωση, εξάλλου, μη ικανοποιητικής εξέλιξης των διαπραγματεύσεων, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες φαίνεται ότι θα επιδιώξουν την καταγγελία του μνημονίου και την μη τήρηση των αναληφθεισών  από τη χώρα μας υποχρεώσεων περί αποπληρωμής του χρέους, λήψεως μέτρων λιτότητας κλπ. με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις που θα έχει η ενέργεια αυτή  λόγω της αυτόματης παύσης των εκταμιεύσεων του συναφθέντος δανείου. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι η καταγγελία του μνημονίου, πιθανότατα, θα οδηγήσει τη χώρα στην έξοδο  από την ευρωζώνη, εκτός αν οι αντισυμβαλλόμενοί μας (Δ.Ν.Τ. και Ευρωπαίοι εταίροι) αποδεχθούν την κατάρτιση ενός νέου μνημονίου με διαφορετικούς (εννοείται, με ευμενέστερους για τη χώρα μας) όρους αποπληρωμής του χρέους.