Η ενοχοποίηση της επιχειρηματικότητας και η διαστροφή των εννοιών "επιχείρηση" και "εταιρεία" (Η ορθή χρήση των λέξεων)

1. Η ενοχοποίηση των λέξεων γενικά

Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε υποδηλώνουν όχι μόνο τη μόρφωση και την ευφυΐα μας αλλά και τη (συνειδητή ή ασυνείδητη) στάση μας απέναντι στη ζωή: στάση ιδεολογική, ψυχολογική, αξιολογική, αισθητική.
Στη χώρα μας, την τελευταία 30ετία ή και περισσότερο, ο θεσμός της "επιχείρησης" και, κατ' επέκταση, ο όρος, η έννοια και η αντίστοιχη λέξη (και τα παράγωγά της "επιχειρηματικότητα", "επιχειρηματίας" κλπ), φορτίστηκε αρνητικά, συχνά όχι άδικα, λόγω της γενικότερης κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας (έλλειψη υγιούς ιδιωτικής οικονομίας, σοσιαλιστικές ιδεοληψίες, πελατειακές σχέσεις, διαφθορά κλπ) διότι συνυφάνθηκε ή ταυτίστηκε με μια κακή πραγματικότητα, δηλαδή με την κομπίνα, τη βρώμικη και αθέμιτη συναλλαγή, την αδιαφάνεια, τον αθέμιτο πλουτισμό, την ευνοϊκή και προνομιακή μεταχείριση από το κράτος κλπ.

Όπως, λοιπόν, γίνεται συνήθως, όταν μας ενοχλεί η κακή πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε, προσπαθούμε να την εξορκίσουμε αλλάζοντας τις λέξεις που την εκφράζουν... Έτσι π.χ. οι "πόρνες" (ή πουτάνες) ονομάστηκαν "ιερόδουλες" ή "εκδιδόμενες γυναίκες" ή "γυναίκες που εργάζονται στις υπηρεσίες σεξ', οι κίναιδοι (κοινώς "πούστηδες") ονομάστηκαν ανάλογα με τη συγκεκριμένη σεξουαλική ιδιαιτερότητά τους, "γκέι", "ομοφυλόφιλοι", "διαφυλικά άτομα", «άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού»  κλπ. (transexual, gay κλπ)· οι ανάπηροι, οι κωφάλαλοι, τα αυτιστικά παιδιά κλπ. ονομάστηκαν "άτομα με ειδικές ανάγκες" (Α.Μ.Ε.Α.) ή "άτομα με ειδικές ικανότητες" κ.ο.κ. Όλες αυτές οι νέες λέξεις επινοούνται έτσι ώστε να είναι ηθικά, αξιολογικά και συναισθηματικά αποφορτισμένες, αόριστες και ουδέτερες...

2. Η ενοχοποίηση της έννοιας "επιχείρηση"

Κάτι παρόμοιο, συνοδευόμενο από τη συνήθη δόση άγνοιας της σημασίας των λέξεων και της λεξιπενίας που μας χαρακτηρίζει, έγινε και με τη λέξη "επιχείρηση", η αρνητική αξιολόγηση της οποίας κατά την τελευταία 30ετία της κρατικοδίαιτης ιδιωτικής οικονομίας και "σοσιαλμανίας", μας έκανε είτε να την απαλείψουμε από το καθημερινό λεξιλόγιό μας είτε να την αντικαταστήσουμε από την λέξη "εταιρεία". Γιατί, η λέξη "εταιρεία" έχει αόριστη μεν αλλά θετική ηθική-αξιολογική φόρτιση, αφού (νομίζουμε ότι) σημαίνει την οικονομική μεν, πλην όμως ομαδική και, εντέλει, κοινωνική δράση και προσπάθεια...
Έτσι φθάσαμε σήμερα να χρησιμοποιούμε αδιακρίτως, παντού και πάντα, τη λέξη "εταιρεία", προκειμένου να προσδιορίσουμε οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας την στη θέση της έννοιας της "επιχείρησης".
Γι' αυτό κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστούν οι πραγματικές σημασίες των όρων και η ορθή χρήση των λέξεων. Ειδικότερα:

3. Διακρίσεις των εννοιών

3.1. Η επιχείρηση. Ο όρος "Επιχείρηση" είναι οικονομική έννοια και σημαίνει την οικονομική μονάδα που έχει αυτοτελή οργάνωση των παραγωγικών συντελεστών (φύση, εργασία, κεφάλαιο κλπ) και επιδιώκει το μέγιστο δυνατό κέρδος, ανεξάρτητα από τη νομική μορφή που έχει περιβληθεί (ΑΕ, ΕΠΕ, ΟΕ, ΕΕ κλπ) και τον αριθμό των επιχειρηματιών που τη συναποτελούν (π.χ. μετόχων, εταίρων). 

Η επιχείρηση μπορεί να είναι ιδιωτική, δημόσια, μικτής οικονομίας, κρατικά ελεγχόμενη κλπ., ενώ μπορεί να έχει δημιουργηθεί από ένα πρόσωπο (ατομική επιχείρηση) ή περισσότερα πρόσωπα (εταιρική επιχείρηση). Έτσι π.χ. επιχείρηση είναι ένα κατάστημα πώλησης ενδυμάτων, μια βιοτεχνία εσωρούχων, ένα πρακτορείο ταξιδιών, μια βιομηχανία παραγωγής αυτοκινήτων, ένα διυλιστήριο πετρελαίου, μια τράπεζα κλπ., Επιχείρηση είναι και η ΔΕΗ, δηλαδή η κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία παραγωγής και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, που λειτουργεί ως ανώνυμη εταιρία (Α.Ε.) και είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο. 

3. 2. Η εταιρεία. Ο όρος "Εταιρεία" είναι νομική έννοια και σημαίνει την ένωση δύο ή περισσοτέρων προσώπων για την επιδίωξη ενός κοινού σκοπού, ιδίως οικονομικού. Συγγενής με την εταιρεία είναι η έννοια του "σωματείου" δηλαδή η ένωση τουλάχιστον είκοσι προσώπων που επιδιώκει μη κερδοσκοπικό σκοπό, όπως π.χ. τα εργατικά σωματεία, τα πολιτιστικά σωματεία κλπ.

Η εταιρεία μπορεί να είναι: 

α) "αστική", όταν έχει μη οικονομικό σκοπό, όπως π.χ. πολιτιστικό, ανθρωπιστικό, κλπ (π.χ. Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, Φιλεκπαιδευτική εταιρεία, Ελεήμων Εταιρεία Αθηνών, Εταιρεία προστασίας ζώων κλπ.) ή 
β) "εμπορική", όταν έχει οικονομικό ή κερδοσκοπικό σκοπό και έχει περιβληθεί έναν από τους τύπους (μορφές) του Εμπορικού δικαίου (αρχή του "κλειστού αριθμού" των εμπορικών εταιρειών), όπως π.χ. oμόρρυθμη εταιρεία (Ο.Ε), ετερόρρυθμη εταιρεία (Ε.Ε.), Ανώνυμη εταιρεία (ή Α.Ε.), Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.) κλπ.

4. Συμπέρασμα. 

Η "επιχείρηση" είναι οικονομική έννοια ενώ η "εταιρεία" είναι νομική έννοια. Οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες αλλά επαλλάσσουσες, δηλαδή έννοιες που συμπίπτουν εν μέρει ως προς το πλάτος τους (δύο κύκλοι που εφάπτονται εν μέρει). Συνεπώς, υπάρχουν επιχειρήσεις που είναι εταιρείες (π.χ. Ομόρρυθμη, ετερόρρυθμη, Ανώνυμη κλπ.), υπάρχουν όμως και επιχειρήσεις που δεν είναι εταιρείες (π.χ. όλες οι ατομικές επιχειρήσεις). 
Αντίστροφα τώρα, υπάρχουν εταιρείες που είναι επιχειρήσεις (π.χ. Ανώνυμη εταιρεία, ομόρρυθμη, ετερόρρυθμη κλπ) αλλά υπάρχουν και εταιρείες που δεν είναι επιχειρήσεις, δηλαδή οι αστικές εταιρείες (π.χ. Ελεήμων εταιρεία Αθηνών, Εταιρεία προστασίας ζώων κλπ.).

Συνήθως, οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις (π.χ. έμποροι, μαγαζάτορες, μικροεπαγγελματίες κλπ.) είναι ατομικές επιχειρήσεις, αφού ιδιοκτήτης τους είναι μόνο ένα άτομο, ανεξάρτητα αν απασχολούνται σ' αυτή και υπάλληλοι ή εργάτες. Αντίθετα, οι μεσαίου μεγέθους ή μεγάλες επιχειρήσεις είναι συνήθως εταιρείες και οι μεγαλύτερες απ' αυτές είναι συνήθως Ανώνυμες Εταιρείες (Α.Ε.), που, όταν πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν να εισαχθούν και στο Χρηματιστήριο, προκειμένου να αντλούν κεφάλαια μέσω της αγοραπωλησίας των μετοχών τους.

5. Ορθή χρήση των λέξεων

Συνεπώς, όταν συζητάμε ή γράφουμε στην καθημερινή μας ζωή, ορθότερο είναι να χρησιμοποιούμε τον όρο "επιχείρηση" κι όχι τον όρο "εταιρεία", αφού εκείνο που συνήθως μας ενδιαφέρει και γνωρίζουμε είναι ότι πρόκειται για οικονομικές μονάδες που επιδιώκουν το κέρδος, όπως π.χ. στις φράσεις: η Α επιχείρηση έχει περισσότερα κέρδη, έχει ακριβότερα ή καλύτερα προϊόντα κλπ.

Η χρήση του όρου εταιρεία" προϋποθέτει ότι γνωρίζουμε με βεβαιότητα τη νομική μορφή της επιχείρησης (π.χ. έχουμε διαβάσει το τελευταίο εταιρικό της ή τα τιμολόγιά της ή τα διαφημιστικά έντυπά της κλπ), οπότε είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για εταιρική (π.χ. Ο.Ε., Ε.Ε., ΑΕ, ΕΠΕ κλπ) και όχι για ατομική επιχείρηση. Και πάλι, όμως, ορθότερο είναι να χρησιμοποιούμε τον όρο "επιχείρηση", αν εκείνο που μας ενδιαφέρει δεν είναι η νομική μορφή της αλλά ο οικονομικός σκοπός της και το αντικείμενο της δραστηριότητάς της, όπως π.χ. διάνοιξη σήραγγας του Μετρό, εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας, πώληση και υποστήριξη ηλεκτρονικών συσκευών, κατασκευή παπουτσιών, πώληση ενδυμάτων κλπ.. Είναι σαφές ότι στις περιπτώσεις αυτές αναφερόμαστε σε μια οργανωμένη μονάδα που έχει οικονομικό ή κερδοσκοπικό σκοπό και ορισμένο αντικείμενο δραστηριότητας και δεν μας ενδιαφέρει η νομική μορφή της, την οποία, άλλωστε, συνήθως δεν γνωρίζουμε. 

Εκτός, βεβαίως, αν γνωρίζουμε ότι η συγκεκριμένη οικονομική μονάδα λειτουργεί υπό εταιρική μορφή (π.χ. ανώνυμη εταιρεία, εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, ΙΚΕ κλπ), οπότε θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο εταιρεία, εφόσον, όμως, δεν μας ενδιαφέρει ο οικονομικός σκοπός της αλλά θέλουμε να τονίσουμε το στοιχείο της συμμετοχής περισσοτέρων προσώπων στην εν λόγω δραστηριότητα, όπως π.χ. στη φράση "είναι παράδοξο πώς κανένας από το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας δεν αντιλήφθηκε την παρανομία".-